Voor iedereen die serieus met diens fiets bezig is, is het essentieel dat je klein onderhoud zelf uit kunt voeren. Het balhoofd van je fiets (dat er voor zorgt dat je soepel kunt sturen) bijvoorbeeld is relatief simpel te de-monteren, schoon te maken en weer te monteren. Met de juiste gereedschappen en onderstaand stappenplan, fix je dat prima. Hulp nodig? Overweeg dan eens een workshop mountainbike onderhoud te volgen. Daarbij leer je de fijne kneepjes en onderhoud je in de toekomst zonder problemen je eigen fiets.

Waaruit bestaat het balhoofd van je mountainbike, gravelbike of racefiets

1. Balhoofdbuis (Head Tube): Het framegedeelte waar de voorvork doorheen gaat.
2. Stuurpen (Stem): Verbindt het stuur met de vorkbuis en zorgt voor de stuurcontrole.
3. Vorkbuis (Steerer Tube): Het verticale deel van de voorvork dat door de balhoofdbuis loopt.
4. Balhoofdlager (Headset Bearings): Lagerset die zorgt voor soepele rotatie van de vorkbuis in de balhoofdbuis.
   • Bovenste lagers: Geplaatst aan de bovenkant van de balhoofdbuis.
   • Onderste lagers: Geplaatst aan de onderkant van de balhoofdbuis.
5. Topcap: Bevestigd aan de bovenkant van de vorkbuis en wordt vastgezet met een bout om de lagers van de headset op spanning te houden.
6. Spacers: Ringen tussen de stuurpen en de topcap om de hoogte van de stuurpen aan te passen.
7. Compressiebout: Bout die de topcap aan de vorkbuis vastzet, zorgt voor de juiste spanning in de headset.
8. Crown Race: Zit aan de onderkant van de vorkbuis en vormt het contactpunt met het onderste balhoofdlager.

Balhoofd onderhouden

Volg deze stappen om het balhoofd van je fiets te onderhouden:

Benodigdheden:

• Inbussleutels (meestal 4 mm en 5 mm)
• Kogellagervet of speciaal balhoofdlager-vet
• Ontvetter
• Doeken
• Steek- of ringsleutel (afhankelijk van het type balhoofd)
• Nieuwe lagers (indien nodig)

Stappenplan:

Om je balhoofd te demonteren volg je de volgende stappen:

• Draai je de schroeven aan de zijkant van je stuurpen los (2);
• Draai nu de inbusbout aan de bovenkant van je stuurpen los (1). LET OP: zodra die los is kan je voorvork met voorwiel er uit vallen als je fiets hangt.
• Wanneer je nu voorzichtig je voorvork uit het frame trekt, dan krijg je de lagers te zien. Aan de bovenzijde van je frame zit (meestal) een kleiner lager (5) dan beneden, zit een kunststof of aluminium centreerring (4) en daar bovenop de bovenkap (3) van je balhoofd (deze dekt het lager af). Hier bovenop zitten eventueel nog 1 of meerdere vulringen om je stuurpen op de juiste hoogte te zetten.
  Aan de onderzijde zit alleen het grotere lager (8). Deze blijft waarschijnlijk in het het frame zitten maar kun je er eenvoudig uit halen.
  Boven (6) en onder (7) in het frame zitten nog de lagercups geperst. Deze kun je gewoon laten zitten tenzij ze vervangen moeten worden. Op de buis van je voorvork zit nog een centreer-ring (9) waarop het onderste lager draait. Deze kun je ook gewoon laten zitten.
  TIP: leg alle onderdelen die je verwijderd op volgorde neer zodat je straks nog weet hoe ze terug moeten.
• Nu is het zaak om de lagers en de verschillende ringen goed schoon te maken en te voelen of de lagers nog soepel draaien. Vergeet ook niet de schalen die in je frame geperst zitten goed schoon te maken. Als je lagers niet meer goed draaien of wanneer je ziet dat onderdelen vreemd zijn ingesleten, dan is een nieuw balhoofd waarschijnlijk noodzakelijk.

Om je balhoofd weer te monteren volg je de volgende stappen:

• Vet de lagerschalen in je frame goed in. Bij het monteren mag overtollig vet er uit komen;
• Plaats het onderste lager (8) in de lagerschaal (7) en duw de voorvork weer terug op zijn plek;
• Schuif respectievelijk het bovenste lager (5), de centreerring (4), de bovenkap (3), de vulringen en de stuurpen (2) weer op zijn plaats en draai de bovenste inbusbout (1) weer een beetje aan zodat de vork er niet meer uit kan vallen;
• Nu is het zaak om je balhoofd weer af te stellen. Met behulp van de inbusbout aan de bovenzijde van de stuurpen (1) kun je de speling van je balhoofdstel afhalen. Je sluit de lagers daarmee op. Wanneer je deze bout te strak aandraait, dan zul je merken dat het stuur stroef draait. Wanneer je de bout echter te los draait, dan zul je merken dat er speling ontstaat tussen je lagers en dat je voorvork dus gaat rammelen. Beide situaties zijn funest voor je lagers dus dit komt toch best nauwkeurig.
  Om te voelen of de bout te los staat en er dus speling is, kun je je voorrem inknijpen en je fiets voorzichtig heen en weer bewegen. Als er speling is voel je dat de vorkbuis kan bewegen in het frame. Om zeker te zijn dat de speling in het balhoofd zit en niet in de poten van je verende voorvork kun je hand om het lager plaatsen. Je zult dan duidelijk voelen of de onderdelen ten opzichte van je frame bewegen.
• Als de speling er af is en je stuur soepel draait moet je nog de schroeven aan de zijkant van je stuurpen (2) vast zetten zodat je stuur ten opzichte van je voorvork recht staat en niet meer kan draaien.

Tips:

• Controleer regelmatig of er speling in het balhoofd zit, vooral na ruige ritten of bij intensief gebruik.
• Vervang de lagers als ze niet meer soepel draaien, vooral bij afgedichte lagers die je niet kunt smeren.
• Gebruik altijd vet dat geschikt is voor kogellagers om een lange levensduur te garanderen.

Door regelmatig onderhoud voorkom je slijtage en blijft je stuurgedrag optimaal. Wanneer onderhoud écht nodig is, is wanneer je stuur niet soepel draait (als je met losse handen fietst, dan heb je het gevoel dat je omvalt), wanneer je voelt dat de boel rammelt als je je fiets een beetje laat stuiteren of wanneer je volet dat er speling op je balhoofd staat wanneer je je fiets rustig naar voor en naar achter beweegt met de voorrem ingedrukt.